SREBRENİTSA KATLİAMINDAN GORBAÇOV, YELTSİN VE BUSH SORUMLUDUR
Temmuz ayı eski Yugoslavya’da Sırpların Boşnakları katlettiği bir aydır. Ve bu ay tarihe Srebrenitsa Katliamı olarak geçti. Hani bir felaket bağıra bağıra geliyorum der ya, Sırpların Boşnak katliamı da aynen böyle geldi.
1995 yılının temmuz ayında Sırp cumhuriyeti ordusu Bosna Hersek’in Srebrenitsa kentinde yaklaşık 8.372 Bosnalıyı katletti. Bu katliam Birleşmiş Milletler Güvenlik Örgütü’nün Srebrenitsa’yı güvenli bölge ilan etmesine rağmen önlenemedi. Hollandalı barış gücü askerleri de yapılan katliama engel olmadı. İnsanlık bir anda durdu ve Bosnalı Sırplar’ın komutanı Ratko Mladiç korumasız Bosnalıyı göz göre göre katletti. Çünkü arkasında insanlıktan nasibini alamamış Radovan Karadziç vardı.
Şimdi biraz geriye gidelim. Tabiri caizse makarayı geriye saralım. Tarih, 01.06.1991. Sosyalist sistem muhalifi olan Boris Yeltsin Rusya Fedaratif Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti Devlet Başkanı seçildi. 8 Aralık 1991’de Rusya Federatif Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti Devlet Başkanı Boris Yeltsin, Ukrayna Devlet Başkanı Leonid Kravçuk ve Belarus Devlet temsilcisi Minsk’te bir araya gelerek Sovyetler Birliği’ni dağıtan anlaşmayı imzaladılar.
Gelişmeler üzerine Sovyetler Birliği Devlet Başkanı Mihail Gorbaçov 25 Aralık 1991’de görevinden istifa etti. Aynı gün gece yarısı Kremlin’de dalgalanan Kızıl Bayrak indirilerek yerine Rus bayrağı çekildi. Böylece Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği 25 Aralık 1991’de resmen dağılmış oldu.
Sovyetler Birliği’nin dağılması demek bu birlik içinde yer alan devletlerin de dağılması demekti. Çünkü ABD soğuk savaş günlerinden itibaren Sovyetler Birliği’ni dağıtmayı hedefliyordu. Çünkü Sovyetler Birliği ABD’nin dünyayı tek başına yönetmesinin önünde bulunan en büyük engeldi. Bu sebeple dönemin ABD Başkanı George W. Bush Sovyetler Birliği’ni dağıtmak için içten içe bir politika yürüttü. Başkan Mihail Gorbaçov ve Rusya Devlet Başkanı seçilen Boris Yeltsin ile gizli gizli telefon görüşmeleri gerçekleştirdi.
BEYAZ SARAY
WASHINGTON
TELEFON KAYDI
BAŞLIK: Rusya Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Yeltsin ile telefon görüşmesi
KATILIMCILAR: George W. Bush, ABD Başkanı Boris Yeltsin, Rusya Cumhuriyeti Başkanı
TARİH, SAAT VE YER: 8 Aralık 1991, 13.08- 13.36, Oval OfisBaşkan Bush: Merhaba Boris. Nasılsın?
Başkan Yeltsin: Merhaba, Sayın Başkan. Sizi ağırlamaktan çok memnunum. Sayın Cumhurbaşkanı, son derece önemli olaylarda birbirimizi, ben – sen, sen – beni bilgilendireceğimize karar verdik. Bugün ülkemizde çok önemli bir olay oldu ve bunu basından öğrenmeden önce sizi kişisel olarak bilgilendirmek istiyorum.
Başkan Bush: Tabii ki teşekkürler.
Başkan Yeltsin: Bugün toplandık, Sayın Cumhurbaşkanı, üç cumhuriyetin liderleri – Belarus , Ukrayna ve Rusya. Bir araya geldik ve neredeyse iki gün süren çok sayıda uzun tartışmadan sonra, mevcut sistemin ve bizi imzalamaya çağırdıkları Sendika Antlaşması’nın bize uygun olmadığı sonucuna vardık. Bu nedenle, bir araya geldik ve sadece birkaç dakika önce ortak bir anlaşma imzaladık.
…BEYAZ SARAY
WASHINGTON
TELEFON KAYDI
BAŞLIK: Sovyetler Birliği Başkanı Mikhail Gorbaçov ile telefon görüşmesi
KATILIMCILAR: George W. Bush, ABD Başkanı, Mikhail Gorbaçov, SSCB Başkanı
TARİH, SAAT VE YER: 25 Aralık 1991 10:03 – 10:25 Camp DavidBaşkan Bush: Merhaba Michael.
Başkan Gorbaçov: George, sevgili dostum. Sesini duyduğuma sevindim.
Başkan Bush: Sizi çok önemli bir günde, tarihi bir günde ağırlamaktan mutluluk duyuyorum. Aradığın için teşekkür ederim.
Başkan Gorbaçov: Hoş biriyle başlayayım: Noel’de sizi, Barbara’yı ve tüm ailenizi kutluyorum. Ne zaman açıklama yapacağımı düşünüyordum – Salı veya bugün. Sonunda, bugün, günün sonunda yapmaya karar verdim. Ve bu nedenle, önce Mutlu Noeller diliyorum ve size en iyisini diliyorum.
Şimdi şunu söylemeliyim ki, yaklaşık iki saat içinde Moskova televizyonunda kararım hakkında kısa bir açıklama yapacağım.
…
Dönemin ABD Başkanı George W. Bush, Sovyetler Birliği Başkanı Mihail Gorbaçov, Rusya Federasyonu Başkanlığına seçilen Boris Yeltsin arasında geçen telefon görüşmesinin tam metni ‘’TEK KUTUPLU DÜNYA DÜZENİNDEN ÇOK KUTUPLU DÜNYA DÜZENİNE’’ adlı kitabımda yer alıyor. Bu telefon görüşmeleri hiç kuşkusuz Rus halkından gizli olarak gerçekleştirildi. Sovyetler Birliği’nin dağıtılması son ana kadar büyük bir gizlilik içerisinde yürütüldü. Esasen Mihail Gorbaçov’un glasnost ve perestroyka politikası Sovyetler Birliği’nin dağıtılması için geliştirilmiş bir modeldi. Evet, görünürde bu model partinin etkisini rejim üzerinden kaldırma politikasıydı ancak Sovyetler Birliği bu geçişe henüz hazır değildi. Ve bu geçiş sancılı olacaktı ve partinin rejim üzerinde etkisinin sona ermesi demek bir nevi karışıklıklara yol açacaktı. Başlayacak olan bir karışıklık zaten ABD’nin ekmeğine yağ sürecekti. Ancak beklendiği gibi bir karışıklık olmadı ve Sovyetler Birliği’nin dağıtmak çok daha kolay oldu. ABD bile Sovyetler Birliği’nin çok kısa bir süre içinde dağılacağını düşünmüyordu. Telefon görüşmelerinden de anlaşılacağı üzere bu dağılma ABD Başkanı Bush’a adeta noel hediyesi oldu.
Sovyetler Birliği’nin dağılmasıyla birlikte Yugoslavya’da kendi payına düşeni aldı. 1980’li yıllarda Slobodan Miloseviç’in liderliğindeki Sırbistan’da ve diğer cumhuriyetlerde milliyetçilik akımları yükseldi. Bu dönemde Yugoslavya’da ayrılıkçı Slovenya ve Hırvatistan, Sırpların “Büyük Sırbistan” ı oluşturmak istemesi, Kosovalı Arnavutların da Makedonya’daki Arnavutlarla birleşme çabaları boy gösteriyordu. 1989’da Miloşeviç Kosova ve Voyvodina’nın özerkliğini kaldırıp, Karadağ’ın yönetimini değiştirip kendisine bağlayınca Yugoslav sistemindeki ağırlığını artırdı. Bu da diğer cumhuriyetler için Sırbistan denetimindeki Yugoslavya’da yaşama sorununu doğurdu.
Sovyetler Birliği dağılmamış olsaydı hiç kuşkusuz Srebrenitsa Katliamı da olmayacaktı. Çünkü Yugoslavya Sovyetler Birliği’ne bağlı bir devlet olarak devam edecekti. Dolayısıyla Yugoslavya içinden çıkan devletler de ayrılmamış olacaklardı. Yaşanan ve yaşanacak sorunlar Sovyetler Birliği şemsiyesi altında çözümlenebilecekti. Esasen ayrı bir devlet olma durumu söz konusu olmadığı için çatışma durumu da olmayacaktı.
Bir birliğin dağılması, birliğin içindeki devletlerin kendi aralarında bağımsızlıklarını ilan etmeleri doğal olarak toprak paylaşım sorununu da beraberinde getirir. Yugoslavya’da da olan budur. Geriye ise binlerce Bosnalı Boşnak vatandaşın insanlık dramı kaldı. İnsanlık bu dramı hiçbir zaman unutmayacak.
Srebrenitsa katliamına giden yol, eski ABD Başkanı George W.Bush, Mihail Gorbaçov ve Boris Yeltsin’in Sovyetler Birliği’ni dağıtmasından geçer. Dolayısıyla bu liderler Srebrenitsa katliamından doğal olarak sorumludurlar.13.07.2022
